Bieżący rok szkolny jest drugim z kolei, w którym klasy ekonomiczno-prawne są objęte patronatem Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. W ramach patronatu pracownicy naukowi UJ prowadzą zajęcia w w/w klasach.
Tegoroczną współpracę zainaugurował wykład dla uczniów klasy 2b i 3b p.t.: Zjawisko "ciągłości" państwa na przełomie XX i XXI w. wygłoszony przez prodziekan WSMiP UJ prof. dr hab. Ewę Bujwid-Kurek. Na przykładzie byłej Jugosławii Pani Profesor przybliżyła słuchaczom zagadnienia związane ze zmianami państwowości i konsekwencjami tych zmian.
Poniżej publikujemy (za zgodą Prelegentki) krótkie podsumowanie wykładu.
1.Zjawiska i procesy polityczne na przełomie XX i XXI wieku.
- rozpad „Bloku Wschodniego”;
- zjawiska transformacji ustrojowej państw Europy Środkowo-Wschodniej (rewolucja/refolucja);
- zjawisko: rozbicia, secesji, dekompozycji, demontażu, rozpadu państw federacyjnych w tym ZSRR, Czechosłowacji i SFR Jugosławii;
- aspiracje narodowościowe, autonomiczne, niepodległościowe państw bałkańskich w tym pojugoslowiańskich.
2. Rozpad SFR Jugosławii (2007r.)
Z federacji jugosłowiańksiej wyodrębniają się, ogłaszając akty niepodległości, państwa w następującej kolejności:
a) Republika Słowenii;
b) Republika Chorwacji;
c) Republika Macedonii (Macedonia była Republika Jugosławii);
d) Bośnia i Hercegowina mająca w swojej strukturze dwa entitety: Republika Serbska i Federacja Chorwacko-Muzułmańska;
e) Republika Serbii;
f) Republika Czarnogóry;
g) Republika Kosowa (wciąż dyskusyjne uznanie statusu państwa).
3. Przykład Jugosławii rodzi pytania o konsekwencje rozpadu w zakresie umów bilateralnych, multilateralnych, konwencji, oświadczeń, protokołów etc. Czy automatycznie te zobowiązania przechodzą na poszczególne, już samodzielne państwa, czy też tracą swą ważność (wygasają) wraz z nieistnieniem państwa? Otóż w takiej sytuacji należy się odwołać do znanego w międzynarodowym prawie publicznym paradygmatu zwanego sukcesją traktatową.
4.Pojęcie sukcesji wywodzi się z języka łacińskiego i instytucji prawa prywatnego. Używa się go w prawie międzynarodowym w znaczeniu zmian terytorialnych pomiędzy państwami oraz na określenie skutków prawnych tych zmian.
Z pojęciem sukcesji związane są pojęcia identyczności i ciągłości państw.
Problem identyczności lub sukcesji państw powstaje zwykle wtedy, gdy dochodzi do daleko idących przemian w strukturze terytorialnej, ludnościowej lub aparatu władzy danego państwa. Pojęcie identyczności oznacza przy tym tożsamość podmiotowości międzynarodowej, tj. praw i obowiązków opartych na prawie międzynarodowym, a nie wszystkich elementów składowych państwa.
Tradycyjnie wyróżnia się w doktrynie sukcesję uniwersalną i częściową.
Sukcesja całkowita jest wtedy i tylko wtedy gdy państwo – poprzednik (poprzednicy) przestaje istnieć, a w to miejsce powstaje (powstają) jedno lub kilka państw – sukcesorów (np. SFRJ).
Sukcesja częściowa wtedy i tylko wtedy gdy poprzednik istnieje nadal , pomimo zmian terytorialnych i ludnościowych.
Dla potrzeb niniejszego wykładu użyteczny jest wyróżnik sukcesji całkowitej.
5. Sukcesja w odniesieniu do umów międzynarodowych
Podstawą prawną jest Konwencja wiedeńska z 22 października 1978 r. wprowadzająca znaczne zmiany w stosunku do wcześniejszej praktyki państw Jak wynika z wykładni materii artykułu 15 powyższej Konwencji należy zauważyć przede wszystkim, że zakłada się zrównanie rozpadu państwa i secesji oraz zjednoczenia państw i inkorporacji. Jeśli chodzi o skutki sukcesji w odniesieniu do kwestii nas tu najbardziej interesującej - umów międzynarodowych.
6.Regulacja ta wskazuje również, że zobowiązania państw „nowych” powstających w miejsce państwa, które już nie istnieje, mogą kontynuować realizację zaciągniętych zobowiązań dotyczących dokumentów dyplomatycznych lub też państwo może zdecydować inaczej, zgodnie z profilem i kierunkami swej własnej polityki zagranicznej, która jest funkcją polityki wewnętrznej każdego samodzielnego państwa.
